In Nederland hebben veel kinderen moeilijkheden met schrijven. Kinderfysiotherapeuten en medeoprichters van SchrijvenNL.nl Anneloes Overvelde en Ingrid van Bommel helpen kinderen met motorische schrijfproblemen. “Vaak is gerichte instructie en een korte periode oefenen voldoende om het handschrift te verbeteren en het kind weer te laten aansluiten bij de rest van de klas.”
Door de digitalisering schrijven kinderen steeds minder met de hand. Het gevolg is dat steeds meer kinderen moeite hebben leesbaar en soepel te schrijven. Maar leren schrijven is anno 2022 nog steeds belangrijk. Want wat je met de hand schrijft, onthoud en begrijp je beter. En het helpt je bij lezen, rekenen en spelling. Ingrid: “Door de letters te schrijven en de beweging te voelen, de klank erbij te horen en de vorm te zien worden cijfers, letters en woorden breder opgeslagen in je brein. Hierdoor leer je uiteindelijk beter.” Anneloes vult aan: “Als je schrijvend notities maakt, noteer je kernzaken en leg je verbanden. Dat geldt niet alleen voor studenten, maar ook voor leerlingen in groep 7 en 8 en middelbare scholieren. Je brein wordt creatiever wanneer je aantekeningen maakt. Door te schrijven onthoud je beter wat de leerkracht vertelt.”
Informatie verwerken
Schrijven is een schoolse vaardigheid en school is dan ook de plek waar je leert schrijven. Verreweg de meeste schrijfmoeilijkheden zijn het gevolg van te weinig instructie en oefening op school. Een kind met een schrijfprobleem heeft een handschrift dat niet of slecht leesbaar is, onvoldoende schrijftempo of ervaart pijn of vermoeidheid in de hand. Ingrid: “Als een kind steeds weer merkt dat schrijven niet lukt dan wordt het faalangstig. De motivatie zakt waardoor het minder oefent. Het kind heeft dan simpelweg meer ondersteuning nodig.”
Anneloes: “Je ziet soms dat als kinderen schrijven moeilijk vinden, ze hard gaan knijpen in de pen of het potlood. Dat kost energie waardoor ze het schrijven niet lang volhouden. Bij linkshandigen zie je juist weer dat kinderen vaak met een gekromde pols schrijven wat voor pijn- en vermoeidheidsklachten zorgt. Een leerkracht weet niet altijd wat hij of zij kan doen bij dit soort problemen. Een kinderfysiotherapeut (of een ergotherapeut) kan helpen uitzoeken waarom een kind pijn heeft of waarom het handschrift onleesbaar is. En de leerkracht informeren over mogelijke manieren van ondersteuning in de klas.”
Schoolse vaardigheid
Zo’n 96% van alle verwijzingen van kinderen met schrijfproblemen naar de fysiotherapeut komt via de leerkracht. Deze ziet als eerste wanneer een kind moeite heeft met schrijven en meldt dat aan de ouders. Omdat een kind er baat bij heeft om in de eigen ‘schrijf’omgeving– de school dus – te werken aan verbetering, zijn er steeds meer therapeuten die op school kunnen ondersteunen. Ze begeleiden eerst een kind en leerkracht in de klas. Dat is een belangrijke stap in de aanpak van het schrijfprobleem. Anneloes en Ingrid schreven er een KNGF evidence statement over en verschillende boeken. Het meest recente boek is Samen aan de slag met schrijven, een evidence-based groepsinterventie voor groep 3 en 4. Hierin staan handvatten, tips en een oefenprogramma voor in de klas. “Het is belangrijk dat er eerst korte ondersteuning op school plaatsvindt. Is er binnen 6 tot 8 weken geen duidelijke verbetering, dan komt een kind in aanmerking voor individueel onderzoek om de oorzaak van het schrijfprobleem te achterhalen”, vertelt Ingrid.
Behandelplan
Anneloes: “De therapeut kijkt wat er gebeurt – waar precies gaat het mis bij het leren schrijven – en behandelt het kind tot het geen problemen meer ervaart tijdens het schrijven.” Waar een therapeut mee aan de slag gaat, verschilt per kind. Eerst wordt de achtergrond van het schrijfprobleem vastgesteld. Is het een motorisch probleem? Is het de spelling, een tekort aan aandacht of motivatie? Of spelen er andere zaken mee, zoals epilepsie, hypermobiliteit of slechtziendheid?
Anneloes: “Een fysiotherapeut maakt in overleg met ouders en leerkracht een behandelplan en gaat gericht aan de slag met het kind. Vaak zijn specifieke instructie en een korte periode oefenen voldoende om het handschrift te verbeteren en het kind weer te laten aansluiten bij de rest van de klas. Indien nodig stemmen we extra oefenmomenten met school af.” Ingrid vult aan: “Een kinderfysiotherapeut kijkt waar het misgaat en leert het kind bijvoorbeeld hoe je je vingers soepel in alle richtingen kunt bewegen en zo alle rondingen en lussen van letters kunt maken.”
Ouders als supporter
Hulp van ouders bij de behandeling van schrijfproblemen is fijn, maar kan een verwarring veroorzaken omdat ze de techniek en instructies van het (leren) schrijven niet kennen. Anneloes: “Daarom betrekken we ouders liever als supporter. We vragen ze bijvoorbeeld om hun kind te complimenteren en aan te moedigen. Het echte oefenen houden we zoveel mogelijk bij school en de kinderfysiotherapeut.”
